Valoušek (Walouschek), František (Franz) (1863–1932), Geistlicher, Politiker und Schriftsteller

Valoušek (Walouschek) František (Franz), Geistlicher, Politiker und Schriftsteller. Geb. Břesowitz, Mähren (Vřesovice, CZ), 26. 7. 1863; gest. Kroměříž, Tschechoslowakei (CZ), 14. 3. 1932 (begraben: Hostýn, CZ); röm.-kath. Sohn eines Schneiders, Maurers und Kleinlandwirts. – Nach der Matura am slaw. Gymn. in Olmütz (1882), wo u. a. →Jan Ev. Kosina sein Lehrer war, stud. V. an der Olmützer theol. Fak.; Priesterweihe 1887. I. d. F. war er in mehreren ostmähr. Pfarren als Seelsorger tätig. Nach einem längeren Aufenthalt aus gesundheitl. Gründen im bayer. Wörishofen (1895–96) wirkte er in Witkowitz bei Ostrau als Kaplan sowie als Katechet an der dt. Mädchenschule. 1898 wurde er Kaplan und 1899 Pfarrer von Niemtschitz in der Hanna. Im polit. Katholizismus Mährens engagierte sich V. ab 1896 als Mitbegründer der tschech. Kath. Nationalpartei in Mähren und der 1899 in Welehrad gegr. Tschechoslaw. Christl.-Sozialen Partei. In beiden gehörte der bekannte Redner und Vertreter ländl. Interessen dem Exekutivausschuss an und leitete ab 1906 auch Bez.parteitage. 1897 entstand aus der von ihm organisierten Konferenz der Vertreter kath. Ver. der Olmützer Diözese ein regionaler Verband unpolit. Ver. Daneben wirkte V. selbst in mehreren Ver., etwa im Welehrader Missionsver. des Apostolats der Hll. Cyrill und Method, und war auf böhm. und gesamtösterr. Katholikentagen Redner zur sozialen Frage. 1906–13 tschech. kath.-nationaler Abg. zum mähr. LT und 1907–18 zum AH des RR, gehörte er 1918–20 auch der Revolutionären Nationalversmlg. an. Ab 1920 Senator der Kath. Volkspartei, amtierte V. als stellv. Klubobmann und 1924–26 als Vizepräs. des Senats. Neben seiner polit. Karriere begann er um 1897 und dann verstärkt in den 1920er-Jahren schriftsteller. tätig zu werden. Er verf. zahlreiche volksbildner. Romane und Erz. sowie Theaterstücke über die Hl. Familie und diverse Hll.gestalten. In seinen oft auf Mähren bezogenen Texten propagierte er christl. Werte und Vaterlandsliebe (u. a. in der hist. Trilogie „Z těžkých dob Velké Moravy“, 1927–29), wobei deutl. soziale, antidt. und antisozialist. Tendenzen zu erkennen sind, etwa in der utop. Erz. „Kam spějeme?“ (1897). Mehrere Theaterstücke V.s wurden von den Zöglingen des erzbischöfl. Gymn. in Kremsier aufgef. Zudem übers. er aus dem Ukrain. Auf seine Bestellung als Propst des St. Moritz-Kollegiums in Kroměříž 1920 folgte 1923 der Prälatentitel und 1925 die Ernennung zum päpstl. Protonotar.

Weitere W. (s. auch LČL; Luft): Srdce a peníze, 1926; Svatá Alžběta, 1927; Spisy, ed. J. Vévoda – E. Masák, 7 Bde., 1927–35; Svatý Václav, 1928; Rostislav a Pribina, 1929; V otroctví šachet a pecí, 2 Bde., 1929–30, 2. Aufl. 1933; Perly v hlubinách a jiné povídky, 1932, 2. Aufl. 1934.
L.: Lidové noviny, Národní listy, 14., Našinec, 16. 3. 1932; Adlgasser; Freund, 1907, 1911 (jeweils m. B.); Heller 2/1; LČL (m. W.); Luft (m. W.); Masaryk; Otto; Almanach moravského sněmu zemského, 1906, S. 201 (m. B.); T. J. Jiroušek, Dějiny sociálního hnutí v zemích koruny České 3, 1909; Almanach Národního shromáždění, 1919, S. 193; Národní shromáždění Československé republiky, 1924, S. 167; Album representantů všech oborů veřejného života československého, red. F. Sekanina, 1927 (m. B.); Národní shromáždění Republiky československé v prvém desítiletí, 1928, S. 1288 (m. B.); Časopis katolického duchovenstva 73, 1932, S. 257; Náš domov 41, 1932, S. 86; J. Malíř, Od spolků k moderním politickým stranám, 1996, s. Reg.; ders. – P. Marek, Politické strany 1, 2005, s. Reg.; P. Marek, in: Cestami křesťanské politiky, ed. M. Pehr, 2007, S. 284f. (m. B.); J. Malíř, in: Sekularizace venkovského prostoru v 19. století, ed. L. Fasora u. a., 2009, S. 47ff., bes. S. 57; J. Malíř u. a., Biografický slovník poslanců moravského zemského sněmu v letech 1861–1918, 2012; Čeští křesťanští sociálové, 2012, s. Reg.
(R. Luft – V. Petrbok)   
PUBLIKATION: ÖBL 1815-1950, Bd. 15 (Lfg. 68, 2017), S. 167f.
Bd. <==> | |<1  <=−10<=  S. 1 =>+10=>
Bd. <==> | |<1  <=−10<=  S. 1 =>+10=>